[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.szwadronu.W 1937 awansowany do stopnia por.Kampanię wrześniową 1939 odbył w 4.puł zaniemeńskich wchodzącymw skład Wileńskiej Brygady Kawalerii (Armia  Prusy ).Walczył pod Piotrkowem Trybunalskim,Krasnobrodem, Majdanem Sopockim, Medyką koło Przemyśla, wsławił się w kilku potyczkach.W końcowejfazie kampanii dołączył ze szwadronem do GO Kawalerii gen.bryg.Władysława Andersa.27 IX 1939 dostałsię do niewoli sowieckiej, ale uciekł, przedarł się do Lwowa.Po trzykrotnych nieudanych próbach dotarcia naWęgry, w listopadzie 1939 powrócił do Wilna, ukrywał się, pracował jako robotnik budowlany.Od 1940w konspiracji, w 1941 w komórce wywiadu.Wiosną 1943 przedstawił komendzie Wileńskiego Okręgu AKprojekt utworzenia oddziału partyzanckiego.W sierpniu 1943 skierowany do objęcia oddziału po podstępniezamordowanym przez partyzantkę sowiecką por.Antonim Burzyńskim  Kmicicu.W rejonie jeziora Narocz A
upaszka , bo taki pseudonim przyjął, zorganizował nowy, zwarty oddział, zalążek póz
niejszej V BrygadyWileńskiego Okręgu AK, zwanej Brygadą Z
mierci.Brygada odnosiÅ‚a sukcesy w walkach z Niemcami (m.in.31I 1944 pod Worzianami) i kolaboranckimi oddziaÅ‚ami litewskimi.Zdradzony przez partyzantkÄ™ sowieckÄ…,również z niÄ… podjÄ…Å‚ walkÄ™.W kwietniu 1944 aresztowany przez Niemców w Wilnie, zdoÅ‚aÅ‚ zbiec i wróciÅ‚ doV Brygady.Nie uczestniczyÅ‚ w walkach o Wilno w ramach  Burzy , odszedÅ‚ na zachód, w lipcu 1944,otoczony przez Sowietów w okolicach Porzecza, rozwiÄ…zaÅ‚ brygadÄ™, sam z maÅ‚Ä… grupÄ… przedarÅ‚ siÄ™ w rejonBiaÅ‚egostoku.Na wyznaczony w lasach augustowskich punkt koncentracyjny dotarli nieliczni.W 1944 zostaÅ‚awansowany do stopnia rtm., a jesieniÄ… tego roku  mjr.W marcu 1945 przeksztaÅ‚ciÅ‚ V BrygadÄ™ w samodzielnÄ…jednostkÄ™ Armii Krajowej Obywateli dziaÅ‚ajÄ…cÄ… na terenie pow.Bielsk Podlaski.Nie majÄ…c zaufania doludowej wÅ‚adzy, z samoobrony przeszedÅ‚ do dziaÅ‚aÅ„ zaczepnych.PrzeprowadziÅ‚ kilkadziesiÄ…t udanych akcjiprzeciw NKWD, UBP, MO i KBW.Latem 1945 jego oddziaÅ‚ liczyÅ‚ 250 żoÅ‚nierzy.We wrzeÅ›niu 1945 na rozkazKO WiN BiaÅ‚ystok przeprowadziÅ‚ demobilizacjÄ™ V Brygady i wyjechaÅ‚ do GdaÅ„ska.NawiÄ…zaÅ‚ kontaktz komendantem WileÅ„skiego OkrÄ™gu AK (w marcu 1947 przeksztaÅ‚conego w OMWOAK) ppÅ‚k.AntonimeæOlechnowiczem  Pohoreckim i podporzÄ…dkowaÅ‚ mu siÄ™.W 1946 wznowiÅ‚ dziaÅ‚alność bojowÄ….DowodziÅ‚odtworzonÄ… V BrygadÄ… WileÅ„skÄ… operujÄ…cÄ… na terenie województw zachodniopomorskiego, gdaÅ„skiegoi olsztyÅ„skiego.Od czerwca 1946 przeszedÅ‚ na teren woj.biaÅ‚ostockiego i doÅ‚Ä…czyÅ‚ do VI Brygady WileÅ„skiejppor.Lucjana Jana eæMinkiewicza  Wiktora , a od grudnia 1946 WÅ‚adysÅ‚awa A
ukasiuka  Młota.Zimą 1947dowodził w niektórych akcjach VI Brygady Wileńskiej, ale w końcu marca tego roku wyjechał z oddziału.Ukrywał się w Warszawie, w okolicach Głubczyc, Chabówki, Makowa Podhalańskiego.Aresztowany 30 VI1948 w Osielcu, po długotrwałym śledztwie w procesie OMWOAK 2 XI 1950 skazany przez WSRw Warszawie na karę śmierci.W śledztwie i na procesie zachowywał się godnie, brał na siebie całkowitąodpowiedzialność za akcje podległych mu oddziałów.Na procesie powiedział:  Moją myślą przewodnią byłasuwerenna Polska.Suwerenna i demokratyczna.Suwerenna, tzn.wolna Polska.A dalej byłem żołnierzem..Bierut nie skorzystał z prawa łaski.Stracony 8 II 1951.10 XII 1993 Izba Wojskowa SN wyrok b.WSRw Warszawie w sprawie mjr. A
upaszki uznała za nieważny.W 1982 w kościele św.Brygidy w Gdańskuodsłonięto tablicę pamięci żołnierzy Wileńskiego Okręgu AK.Odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl.L2364AIPN, Teczki więz
niów 1951, Szendzielarz Zygmunt; AWL, WSR w Warszawie, 118/91/3767 3779; Armia Krajowaw Nowogródczyz
nie i Wileńszczyz
nie (1942 1944) w świetle dokumentów sowieckich, wybór, oprac.i wstęp Z.Boradyn, A.Chmielarz, H.Piskunowicz, Warszawa 1997; E.Banasikowski, Na zew Ziemi Wileńskiej, Warszawa Paryż 1990; D.Fikus,Pseudonim., wg indeksu; K.Krajewski, T.A
abuszewski, Zygmunt Szendzielarz [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce., s.442 446; Niewinnie Straceni., s.89, 90 (il.); Od  A
upaszki., wg indeksu; M.Szejnert, Z
ród żywych duchów., wg indeksu;%7łołnierze wyklęci., wg indeksu; Informacje przekazane przez Halinę Pasztę  Myszkę z Warszawy (w zbiorach autora).Jan SZKLAREK (1897 1947)Ur.27 XII 1897 w Kijowie (Ukraina), syn Jana i Heleny z Płońskich, właścicieli majątku ziemskiego.Naukipobierał w Kijowie: w szkole miejskiej i gimnazjum państwowym (ukończył je w 1913), a następnie 2 latastudiował na Wydziale Medycznym Uniwersytetu im.św.Włodzimierza.W maju 1915 został zmobilizowanydo armii carskiej i skierowany do Szkoły Oficerów Kawalerii w Jelizawietgradzie.Ukończył ją 1 X 1916,skierowany do 1 p.wojsk kozackich.Brał udział w I wojnie światowej, walczył na odcinku frontuBaranowicze.W 1917 wstąpił do organizowanego korpusu gen.Józefa Dowbora-Muśnickiego, awansował dostopnia ppor.Po rozwiązaniu korpusu przez Niemców, w kwietniu 1918 wysłany do obozu dla internowanychw Kownie, przebywał tu do czerwca 1918.W sierpniu tego roku ochotniczo wstąpił do 1.Pułku UłanówKrechowieckich.W wojnie polsko-bolszewickiej walczył w rejonie Lwowa, Zamościa, A
ucka i Ostroga.W 1922 awansowany do stopnia rtm., urlopowany z wojska w 1926 po odmowie udziału w przewrociemajowym Józefa Piłsudskiego.Do służby wojskowej wrócił jednak w styczniu 1927.Służył w DOK III jakokierownik placówki wywiadowczej na teren Republiki Litewskiej, a następnie od 1937 do wybuchu wojny jakokierownik transportu kolejowego DOK III.Na frontach II wojny światowej jako dowódca 37.SamodzielnejKompanii Przeciwlotniczej (ckm) walczył na odcinku Mosty, Grodno, Sejny, Suwałki.Kampanię wrześniową1939 zakończył w obozie dla internowanych na A
otwie.Uwolniony w maju 1940 przez Sowietów, przebywałw rejonie m.Szaule.Od wkroczenia na te tereny Niemców w czerwcu 1941  w konspiracji, najpierw w ZWZi AK.Od kwietnia 1943 w NOW, początkowo jako dowódca oddziału, inspektor Okręgu Białostockiegoi komendant szkoły podchorążych, nosił wtedy ps. Lis.Awansował do stopnia mjr.Od września 1941 dosierpnia 1944 niemal bez przerwy w akcjach oddziałów leśnych przeciw Niemcom.Do najgłośniejszychnależało schwytanie w zasadzce (w majątku Poryty koło A
omży 1 V 1943) ministra Rzeszy i generalnegogubernatora  Ost Alfreda Rosenberga.Wymieniono go na 402 aresztowanych Polaków z więzieńw Białymstoku, Grajewie, A
omży i Szczuczynie.Niemcy zobowiązali się także do nierepresjonowaniaokolicznej ludności polskiej.Oddziały  Lisa rozbiły obóz pracy i uwolniły więz
niów w Knyszynie (sierpień1943), zwycięsko walczyły z oddziałami pancernymi i 285.baonem SS (czerwiec 1944), a w okresie ofensywySowietów w lipcu i sierpniu 1944 prowadziły akcje dywersyjne na tyłach frontu w lasach augustowskich,puszczach: Knyszyńskiej, Sztabińskiej i Osowieckiej.W sierpniu 1944 wobec zagrożenia ze strony SowietówS.rozwiązał podległe mu oddziały [ Pobierz całość w formacie PDF ]