Miłosz Kłobukowski. Archetyp ofiary w literaturze polskiego romantyzmu

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Archetyp niczym symbol w rozumieniu Ricouerowskim wykorzysty-wany w dziełach romantycznych buduje ich naddany, mitologiczny sens dzię-ki oddziaływaniu prawa analogii.Staje się więc analogonem konkretnychobrazów poetyckich i naddaje im znaczenie.Powzięte rozważania pozostają w duchu zarówno krytyki mitograficz-nej, jak i nadrzędnej wobec różnych teorii badawczych krytyki hermeneutycz-nej�0.Działania w duchu krytyki archetypowej nie mogą jednak zakończyćsię na dwóch zadaniach określanych przez Ronalda S.Crane a jako odkryciearchetypów i pokazanie, że są w utworze��0.Jak zauważa bowiem NorthropFrye, poszukiwanie archetypów jest swego rodzaju antropologią literacką,badającą w jaki sposób kategorie przedliterackie, takie jak: rytuał, mit i po-danie ludowe, stają się zródłem natchnienia dla literatury ��.Konieczny jestruch indukcyjny w kierunku archetypu, ku niewidzialnemu centrum ��,konieczne jest pokazanie relacji między archetypem ofiary a jego literackimirealizacjami i interpretacjami w perspektywie mitów i dzieł literackich.108 Tamże, s.16.109 Tamże, s.331.110 R.S.Crane, Koncepcje struktury poetyckiej we współczesnej krytyce, przeł.J.Japola, Pamiętnik Literacki 1969, z.2, s.241.111 N.Frye, Archetypy literatury, przeł.A.Bejska, w: Współczesna teoria badań literackichza granicą.Antologia, oprac.H.Markiewicz, t.2: Strukturalno-semiotyczne badania literackie,literaturoznawstwo porównawcze, w kręgu psychologii głębi i mitologii, Kraków 1976, s.311.112 Tamże, s.312.Wstęp 37Zaproponowany model funkcjonowania fenomenu w literaturze ro-mantycznej ukaże w sposób typologiczny morfologię zjawiska w wymie-nionych kontekstach.Model przewiduje rozpatrzenie trzech podstawowychaspektów fenomenu.Kolejne rozdziały pracy będą poruszały problematykęofiary w oparciu o jej następujące elementy: istota zjawiska, bohater mitycznyi literacki, a także cel ofiary.Wymienione aspekty naświetlą funkcjonowa-nie archetypu na płaszczyznie ontologicznej, etiologicznej, antropologiczneji teleologicznej.ROZDZIAA 1ONTOLOGIA OFIARYArchetyp ofiaryPrzyczyną trudności w zdefiniowaniu fenomenu ofiary jest nakładanie siękilku istotnych problemów.Jak wynika z uwag Gerardusa van der Leeuwa,zasadniczy trzon zjawiska opiera się na kontaminacji dwóch wyobrażeń zwią-zanych z d a r o w a n iem.Pierwszym z nich jest ofiara darów lub ofiara hoł-downicza, która często polega na rytualnym sprezentowaniu bóstwu czegośdrogocennego, niejednokrotnie przez zniszczenie, czy spalenie, natomiastdrugi aspekt nazywany ofiarą komunijną opiera się na wspólnej biesiadziez samym bóstwem�.Prawdopodobne wydaje się, iż pierwotną formą takiejpraktyki religijnej była wspólna biesiada, mająca na celu wspomożenie bo-gów, nakarmienie ich przez wyznawców, którym na mocy przymierza ta-kiego, jakie zawarł na przykład Prometeusz� należała się określona częśćskładanych w ofierze zwierząt.Obecne wśród zebranych bóstwo stawało sięjednym z współbiesiadników albo samo było ćwiartowane i zjadane, jak naprzykład w misteriach dionizyjskich, w których rozszarpywanie (spargamos)ofiarnych zwierząt, kozłów oraz ich wspólne spożywanie (omofagia) stawałosię analogonem ćwiartowania umęczonego przez tytanów dziecięcia bożego,jego pózniejszego cudownego zrośnięcia i przemiany z Bakchusa w Zagreusai Iakchosa�.1 G.van der Leeuw, Fenomenologia religii, przeł.i wstępem opatrzył J.Prokopiuk, War-szawa 1997, s.314.2 Zob.J.Parandowski, Mitologia.Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa1972, s.51 52; R.Graves, Mity greckie, przeł.H.Krzeczkowski, wstęp A.Krawczuk, War-szawa 1968, s.140; K.Ker�nyi, Prometeusz, w: tegoż, Misteria Kabirów.Prometeusz, przeł.I.Kania, Warszawa 2000, s.81 84, 93; M.Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t.1: Odepoki kamiennej do misteriów eleuzyńskich, przeł.S.Tokarski, Warszawa 1988, s.180 181.3 Por.M.Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t.1, s.249 259; K.Ker�nyi, Dioni-zos.Archetyp życia niezniszczalnego, przeł.I.Kania, Kraków 1997, s.75 87.40 Rozdział 1Forma daru wydaje się owocem ewolucji praktyk religijnych, gdyż ele-ment symboliczny jest w niej wyraznie przeważający.Zamiast brać udziałw uczcie ofiarnej i zjadać zabite zwierzę, zostawia się je w świątyni albospala w rytualnym ogniu, dym zaś unoszący się do nieba staje się swoistymwariantem axis mundi budującym łączność ze sferą bytowania niebian , jakrównież ewokuje wyobrażenie wszystkiego, co spirytualne, uświęcone [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Odnośniki