[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Urzędy władzy terytorialnejDioklecjan dokonał podziału Cesarstwa na Wschodnie i Zachodnie oraz wprowadził nowy podział terytorialny, likwidujący dotychczasowy podział na prowincje cesarskie i senackie.Odtąd każda część imperium miała własną administrację wojskową i cywilną oraz prowadziła samodzielną politykę zagraniczną.Te reformy wymusiły powołanie nowych urzędników lokalnych.Na czele każdej z prefektur stał mianowany przez cesarza i w każdej chwili odwołany prefectus praetorio z szeroką władzą administracyjną i sądowniczą oraz prawodawczą.Poszczególni prefekci nosili tytuły związane z podległą im prefekturą.Jako najwyżsi urzędnicy posiadali rangę illustres.Prefektury dzieliły się na diecezje, na których czele stali mianowani przez cesarza vicarii, którzy mieli rangę urzędniczą spectabiles.Godność wikariuszy została zniesiona po roku 535.Diecezje dzieliły się na prowincje, na których czele stał mianowany przez cesarza na wniosek prefekta namiestnik z tytułem praeses provinciae lub rector provinciae w randze clarissimi.Dodatkowo trzy prowincje: Azja, Afryka i Achaja zarządzane były przez prokonsulów z rangą spectabiles.Prokonsulowie Azji i Afryki podlegali bezpośrednio cesarzowi, zaś prokonsul Achai podlegał prefektowi Ilirii.Każdy z tych urzędników posiadał uprawnienia z zakresu administracji i uprawnienia sądowe.Możliwe było odwołanie się od decyzji urzędnika niższego rzędu do urzędnika wyższego.Apelacje wniesioną od wyroku wikariusza kierowano wprost do cesarza.Władzę wojskową sprawował dux stojący na czele okręgu wojskowego, który obejmował jedną lub kilka prowincji.Urzędy w Rzymie i KonstantynopoluRzym i Konstantynopol tworzyły odrębne jednostki administracyjne, z podległymi bezpośrednio cesarzowi prefektem Rzymu i prefektem Konstantynopola.Prefektowi Rzymu podlegali: prefectus annonae zajmujacy się aprowizacją Rzymu, prefectus vigilium- dowódca straży pożarnej i policji municypalnej, comes formarum- zarządca wodociągów, magister census- prowadził listę senatorów wraz z wykazem ich majątków oraz miał nadzór nad studiującą w Rzymie młodzieżą, comes portus sprawujący nadzór nad żeglugą na Tybrze orazNad portami na północ i południe od ujścia Tybru.Prefekt Rzymu sprawował też sądownictwo w sprawach cywilnych i karnych nad senatorami i członkami ich rodzin, nad członkami cechów oraz mieszkańcami Rzymu i okręgu.Ponadto rozpatrywał apelację od wyroków zapadłych przed sądami sprawowanymi przez podległych jemu urzędników.Na Wschodzie Dioklecjan za rezydencję obrał sobie Nikomedię.Konstantyn Wielki przeniósł stolicę państwa do Konstantynopola.Organizacja miasta i jego administracja była wzorowana na rozwiązaniach w Rzymie.Administracyjnie Konstantynopol podzielono początkowo na 7 dzielnic symbolizujących siedem wzgórz, z czasem było ich już 14.Urząd prefekta miasta Konstantynopola wzorowany był na urzędzie prefekta miasta Rzymu i miał analogiczne uprawnienia.Prefekt stał na czele zarządu, sprawował sądownictwo oraz kontrolę nad handlem i rzemiosłem w stolicy oraz był odpowiedzialny za jej należytą aprowizację.Ochrona przed nadużyciami urzędnikówa)Defensor civitatisUrząd ten został powołany na początku IV wieku w celu ochrony uboższych przed nadużyciami ze strony urzędników i ludzi zamożnych.Początkowo mianował go prefectus praetorio spośród byłych namiestników prowincji i byłych adwokatów.Później, od początku V wieku, był wybierany spośród senatorów przez miejscowego biskupa, niższy kler, wybitnych obywateli, posesorów i kuriałów.Wybór zatwierdzał prefectus praetorio.W II połowie V wieku wprowadzono wybór przez całą ludność miasta, jednak taki wybór musiał być zatwierdzony przez cesarza.Do zadań defensorów należało przyjmowanie skarg od ludności na nadużycia urzędników i przedstawianie ich namiestnikom.Sprawowali też sądownictwo w drobnych sprawach cywilnych oraz karnych.Od końca V wieku urząd ten stracił na znaczeniu.b)Odpowiedzialność urzędnikówOdpowiedzialność o charakterze dyscyplinarnym, upomnienia jako forma odpowiedzialności stopniowo zaczęły zanikać.Od czasów Justyniana zaczęto też korzystać z pomocy miejscowych biskupów, którzy napominali urzędników.Odpowiedzialność o charakterze karnym groziła głównie za wymuszenia, przekupstwo.Obowiązywały następujące kary: kara grzywny, usunięcie ze stanowiska w połączeniu z grzywną, dla dowódców wojskowych nawet kara śmierci, tortury wraz z konfiskatą majątku i wygnaniem, chłosta w połączeniu z wygnaniem, konfiskata majątku i torturami.Senat i dawni urzędnicyObok istniejącego senatu w Rzymie, Konstantyn utworzył drugi w Konstantynopolu.Posiadał on początkowo niewielkie znaczenie.Zrównanie w prawach senatu rzymskiego i konstantynopolitańskiego nastąpiło za panowania cesarza Juliana [ Pobierz całość w formacie PDF ]