[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Oświecenie miało charakter demokratyczny w przeciwieństwie do asymilacji - programu wyrosłego wśród burżuazji żydowskiej.Hasła odrzucenia ludowego języka jidisz i przyjęcia wiary katolickiej oznaczały w gruncie rzeczy polonizację.”1Kwestia żydowska staje się szczególnie ważna w okresie pozytywizmu.Pozytywiści skupiają uwagę na koniecznej w społeczeństwie kapitalistycznym współpracy polsko - żydowskiej, popierają procesy asymilacyjne.„W przypadku portretów żydowskich w literaturze XIX wieku nie można dokonać podziału na okresy romantyzmu i pozytywizmu, byłaby to bowiem cezura sztuczna.W obu epokach spotyka się filo - i antysemickie postawy twórców, a o kształcie portretu Izraelity w większym stopniu decydowały indywidualne poglądy pisarzy niż ideowe, a tym bardziej estetyczne wyznaczniki poszczególnych prądów Jankiel jako polski Żyd - patriotaNa kartach Pana Tadeusza A.Mickiewicza pojawia się wspaniała sylwetka Żyda - patrioty, prawdziwego Polaka, karczmarza Jankiela.Takie ujęcie postaci Żyda jest tym bardziej zaskakujące, że przejawy antysemityzmu są już wtedy nierzadkie, m.in.także na emigracji.Mickiewicz przedstawia jednak karczmarza w oderwaniu od swego środowiska żydowskiego, z którego się wywodzi.Jankiel jest tylko częścią polskiego krajobrazu, dopełnieniem obrazu Polski szlacheckiej.Wyznacza mu jednak rolę niezwykle ważną.Obok ks.Robaka jest Jankiel współorganizatorem powstania na Litwie.Postać Jankiela wprowadza Mickiewicz w Księdze IV.Znajduje się tu również opis karczmy należącej do Żyda.Karczma „z przodu jak korab, z tyłu jak świątynia” zostaje porównana do gmachu Salomona.Poeta nadaje jej wymiar niemal sakralny także poprzez zestawienie jej wyglądu z sylwetką modlącego się Żyda.Karczma odgrywa dużą rolę w życiu Soplicowa.Tutaj odbywają się narady polityczne, wesela, chrzciny.Jest w pewnym sensie centrum kulturalnym okolicy.Taki wysoki status zawdzięcza Jankielowi, który dzierżawi ją od wielu lat.Karczmarz „cieszył się dobrą sławą i szacunkiem w okolicy, ponieważ był uczciwym arendarzem nie znosił pijaństwa i znał się na handlu.”4 Jankiel słynie z tego, że jest miłośnikiem muzyki.Sam gra wyśmienicie na cymbałach.Chodził niegdyś po dworach i „graniem zdumiewał”.Chociaż jest Żydem, dobrze zna język polski.„Miał także sławę dobrego Polaka”, rozpowszechnia wśród okolicznej szlachty pieśni narodowe.Jego zasługą jest także spopularyzowanie Mazurka Dąbrowskiego.Wszędzie jest mile widziany, ma dar bezkonfliktowego łagodzenia sporów.Cieszy się szacunkiem wśród stronników Horeszki i sług sędziego Soplicy.Jest blisko związany z ks.Robakiem, z którym często rozmawia, a zna go ponoć jeszcze z czasów swych zagranicznych podróży.„Ksiądz nawet często nocą chadzał do karczmy i naradzał się po kryjomu z Jankielem.To w karczmie Jankiela ksiądz Robak rozpoczął agitację do powstania.”5W Księdze VII znaleźć można potwierdzenie patriotycznej postawy Jankiela, który w czasie narady w Dobrzynie próbuje powstrzymać szlachtę od zajazdu na Soplicowo, a zapał do walki wykorzystać w powstaniu.Jankiel jest podejrzewany przez władze carskie o szpiegostwo.W czasie zajazdu major Płut nazywa karczmarza szpiegiem.„(.) Wszak Jankiel, szpieg, którego już rząd dawno śledzi,Jest twoim domownikiem, w karczmie twojej siedzi.Mogę teraz was wszystkich wziąć w areszt od razu(.)”6Podejrzenia rządu carskiego nie są bezpodstawne.Jankiel pojawia się w Soplicowie z głównym sztabem wojska, po tajemniczym zniknięciu w zimie.A.Szurczak powołując się na innych badaczy wysuwa tezę, że dla Jankiela rola karczmarza jest kamuflażem umożliwiającym mu działalność polityczną.Żydowski cymbalista, polski patriota służył w Legionach jako muzyk, a następnie został agentem wywiadu na Litwie poleconym Sędziemu przez brata na arenolarza, dzięki czemu obejmuje dwie karczmy, dysponując w ten sposób doskonałym punktem obserwacyjnym i kontaktowym.7Ta ciekawa i w pewnym sensie sensacyjna teza może być wykorzystana na lekcjach języka polskiego i pobudzić uczniów do poszukiwania argumentów potwierdzających ją w tekście [ Pobierz całość w formacie PDF ]