[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Kulturologia stwarzała mo\
liwość podjęciabadań społeczeństw współczesnych w celu kierowania nimi, a więc była dla niego jaklek, który musiał zwalczać zło, likwidować problemy, eliminować konflikty274.Przedewszystkim jednak wiązała się z potrzebą poszukiwania przez antropologów własnejto\
samości, bez integracji z innymi dziedzinami i bez wprowadzania do antropologiinowych metod.Stanowisko L.A.White'a, chocia\
podzielane przez innychprzedstawicieli nurtu kulturo-logicznego, dla których kultura to odrębny porządek273Za najbardziej wartościowe uznawane są następujące prace L.A.While'a: The Science of Culture.A Study of Man and Civilization (1949) oraz The Evolution of Culture.The Development ofCivilization to the Fall of Rome (1959).Ten neofunkcjonalista jest równie\
autorem fundamentalnychmonografii poświęconych kulturze Indian Pueblo z Nowego Meksyku, zob.P.Chmielewski, Kultura iewolucja, Warszawa 1998, s.309.274Zob.L.A.White, The Concept of Cultural Systems.A Key to Understanding ribes and Nations,New York 1975.zjawisk zorganizowany według własnych zasad, nale\
y jednak do wyjątków na grunciewspółczesnej antropologii kulturowej275.Analizując dorobek L.A.White'a, który poświęcony jest teorii kultury, P.Chmielewski wyró\
nił cztery zasadnicze zało\
enia będące szkieletem całej koncepcji.Dotyczą one  autonomicznego, deterministycznego, funkcjonalnego i systemowegocharakteru kultury, zmiany zaś nacisku, jaki White kładł na ich rolę w wyjaśnianiuprocesów kulturowych oraz nadawanie im przezeń ró\
nej treści wskazują na trudności,jakie napotykał, projektując dwie powiązane ze sobą teorie: kultury i ewolucji"276.Sposoby analizowania zjawisk: ewolucyjne, historyczne, strukturalno-funkcjonalnc odpowiadają trzem rodzajom procesów przebiegających na wszystkichpoziomach rzeczywistości, a mianowicie: procesom czasowo-formalnym, procesomczasowym i procesom przestrzennym277.Nauka o kulturze powinna wyjaśniać zjawiskaw perspektywie ewolucyjnej.Dla L.A.White'a  ewolucja zajmuje się klasami rzeczy izdarzeń bez względu na konkretny czas i miejsce", które nie są istotne, poniewa\
 proces ewolucyjny jest czasową sekwencją form, która coś oznacza"278.A oznaczafaktycznie ewolucję kultury jako pojedynczego systemu, zamkniętej całości, jakoatrybutu ludzkiego.Natomiast zadaniem kulturologa jest wypracowanie prawa systemukulturowego.Chcąc wyjaśnić fenomen kultury ludzkiej i procesu rozwoju kultury odwołuje sięL.A.White do pojęcia energii i materialistyczno-energetycznych zasad występującychw naukach przyrodniczych oraz w naukach ścisłych.Zgodnie z nimi kultura jest nietylko pojedynczym systemem, ale przede wszystkim jest systememtermodynamicznym, który potrzebuje energii, aby funkcjonować.Sama nie mo\
e jejwytworzyć, a jedynie uzyskać z otoczenia i następnie przetworzyć.Gdy systemkulturowy zdobywa energię, podlega podwójnym zmianom - ilościowym ijakościowym.Proporcjonalnie do ilości ujarzmionej i wchłoniętej energii kształtuje sięstopień uorganizowania systemu, czyli komplikuje się wewnętrzna struktura systemu275Zob.tak\
e: A.L.Kroeber, Ph.Bagby, R.H.Lowie, D.Kapłan, G.Murdock.276P.Chmielewski, op.cit., s.314.277Zob.L.A.White, Science in Sciencing, [w:] The Science of Culture.A Study of Man andCivilization, New York 1949, s.7 i n.Proces czasowy jest niepowtarzalny (np.historyczny), procesprzestrzenny - powtarzalny i odwracalny, a czasowo-formalny (czyli np.rozwojowy) - niepowtarzalnyi nieodwracalny.278L.A.White, The Evolution of Culture.The Development of Civilization to the Fall of Rome, NewYork 1959, s.30.kulturowego279.A zatem zasadniczą funkcję kultury stanowi ujarzmianie energii,poniewa\
wtedy następuje rozwój kultury i adaptacja gatunku ludzkiego dośrodowiska.Człowiek traktuje kulturę instrumentalnie, jako środek zdobywaniaenergii.Im więcej jej zostanie pochłonięte i przetworzone, tym lepsza będzie jegoadaptacja.Z jednej strony kultura jest środkiem, z drugiej strony sama potrzebuje pewnychśrodków, aby móc wykorzystywać energię.Zaliczają się do nich elementy składowesystemów kulturowych, tzn.podsystemy lub poziomy kultury: technologiczny,socjologiczny, ideologiczny (filozoficzny) oraz psychologiczny.Do technologicznegowłączył L.A.White narzędzia oraz techniki ich u\
ywania, a więc materialne środki isposoby działania za pomocą tych środków lub na tych środkach.Zwyczaje, instytucje,wzory i zasady zachowania składają się na organizację społeczną i tworzą podsystemsocjologiczny.Kolejny wyró\
niony poziom obejmuje wszystko to, co składa się naludzką wiedzę, a mianowicie naukę, zdrowy rozsądek, wiarę, mity i legendy, literaturęitp.Postawy i uczucia nale\
ą do ostatniego podsystemu, który pojawia się w koncepcjiL.A.White'a tylko czasami.Dla ka\
dego z elementów przewidziano jakąś rolę, alekluczową zmienną, która oddaje istotę kultury i wyjaśnia jej rozwój, stała siętechnologia.Niektórzy, ze względu na obecność i rolę, jaką w procesie ewolucyjnychprzemian kulturowych pełni energia, proponują, aby stanowisko L.A.White'a określaćmianem energetyzmu.Jednak na wagę tego czynnika, na jego doniosłość wpływająnarzędzia, technologia, dzięki którym energia jest ujarzmiana i dzięki którym wzrastajej ilość, co powoduje wzrost efektywności i ulepszanie środków mechanicznych, a wrezultacie postęp technologiczny i ponownie wzrost ilości przetworzonej energii.Dlatego lepiej w stosunku do koncepcji L.A.White'a pasuje określenienaturalistyczny materializm.Na podstawie przedstawionych ustaleń L.A.White sformułował tzw.energetyczne kryterium w rozwoju kultury, które głosi, \
e miarą jej postępu jest ilośćenergii, jaką zdołano ujarzmić w przeliczeniu na głowę ludności. Kultura rozwija się,gdy wzrasta ilość energii zu\
ytkowanej rocznie na głowę lub gdy wzrasta wydajnośćalbo ekonomiczność środków kontroli energii, lub te\
gdy wzrastają oba te279L.A.White wyró\
nia trzy rodzaje systemów: stabilnej równowagi, ze stałym w pewnych granicachczynnikiem entropii; ze wzrastającą entropią i wzrastającym nieładem strukturalnym; z entropiąnegatywną, w których wewnętrzna strukturalizacja wią\
e siÄ™ z koncentracjÄ… energii.czynniki"280.To podstawowe prawo ewolucji kulturowej wyraziÅ‚ w postaci logicznejformuÅ‚y: ExT-»P, gdzie: E oznacza mo\
liwÄ… do ujarzmienia i przeksztaÅ‚cenia energiÄ™,T - konkretny aparat technologiczny, który trzeba do tego procesu zastosować, a Poznacza ilość dóbr i usÅ‚ug zaspokajajÄ…cych potrzeby ludzkie i okreÅ›lajÄ…cych poziomzaawansowania kulturowego.P jest wynikiem dziaÅ‚ania kultury, jej produktem.Niejednokrotnie postać zaproponowanego schematu logicznego bywa przedstawiana zapomocÄ… czterech zmiennych, które okreÅ›lajÄ… sytuacjÄ™ dziaÅ‚ania systemu, tzn.E x T xV-»P, gdzie V oznacza warunki Å›rodowiska.Jednak analizujÄ…c rozwój kulturyogólnoludzkiej mo\
na - według L.A.White'a - pominąć warunki środowiskowe.Prawa rozwoju kulturowego determinują bowiem ewolucję jednoznacznie niezale\
nieod konkretnego środowiska geograficznego.Z
rodowisko tylko w przypadkupojedynczych kultur mo\
e odgrywać jakąś znaczącą rolę, ale nie ma ono wpływu nakulturę ludzką jako całość, jako system.Ewolucja to proces konieczny iniepowtarzalny, zaś jego efekt stanowi progresywna przemiana i postęp.Tym, co ró\
ni systemy kulturowe między sobą jest wielkość czynnikaenergetycznego.Pierwsze kultury mogły czerpać energię tylko z jednego z
ródła,którym był ludzki organizm [ Pobierz całość w formacie PDF ]