Barbara Szacka Wprowadzenie do Socjologii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Skala nominalna zgodnie z tym, o czym poucza podręcznik metodologii, to skala, która składa się z dwóch lub więcejkategorii oznaczonych nazwami, wg których klasyfikujemy pewne przedmioty.Jedyną określoną relacją pomiędzy tymikategoriami jest relacja różności, nie implikuje ona, iż jedna z tych kategorii zawiera �mniej� czy też �więcej� własnościmierzonych" (Jahoda, Deutsch, Cook 1955, za: Nowak 1965: 275).W takim rozumieniu klas widoczne są nawiązania do Marksowskiej koncepcji, w której klasy byłypodstawowymi elementami określającymi kształt struktury społecznej.Jednakże mimo tych nawiązaństrukturalnie rozumiane klasy bywają wyróżniane nie tylko na podstawie Marksowskiego kryteriumstosunku do środków produkcji, ale także innych dodatkowych kryteriów, takich na przykład jak kontrolasprawowana nad pracą innych oraz podział pracy na fizyczną i umysłową (Słomczyński 1989).W ichuwzględnianiu dopatrzyć się można wpływów Webera.Zdaniem czołowych badaczy problematyki zróżnicowania społecznego takie pojmowanie klaszwiązane jest z tradycją socjologii europejskiej.Piszą: W europejskiej tradycji socjologicznej klasy sądefiniowane poprzez stosunki kontroli nad produkcją oraz dystrybucją dóbr i usług.Stosunki te, będącepochodną stosunków własności, dotyczą przede wszystkim procesu pracy i jego organizacji" (Słomczyński,Janicka, Mach, Zaborowski 1996: 29).Przy takim rozumieniu klasy zestawy wyróżnianych klas i ich układy w poszczególnychspołeczeństwach przedstawiają się odmiennie w zależności od różnic systemów polityczno-ekonomicznychtych społeczeństw.WarstwaTermin warstwa społeczna ma zupełnie inne znaczenie w każdym z dwóch wyróżnionych sposobówpojmowania podziałów społecznych, to jest strukturalnym i stratyfikacyjnym.Ponadto w samejstratyfikacyjnej perspektywie warstwa bywa rozumiana dwojako: bądz jako kategoria empiryczna, bądzjako ogólna kategoria teoretyczna, na podobieństwo Weberowskiego stanu." Warstwa w ujęciu strukturalnym występuje w marksistowskiej perspektywie oglądu strukturyspołecznej.Pojawia się w niej wówczas, kiedy podział na klasy okazuje się niewystarczający dlazadowalającego opisu struktury danego społeczeństwa.W takim przypadku terminem warstwa" określanajest bądz część klasy - mówi się wtedy o warstwie bur-żuazji przemysłowej, burżuazji finansowej,proletariatu wielkoprzemys-290 Część czwarta.Podziały społecznełowego etc.- bądz istotne społecznie kategorie nie dające się jednoznacznie zaliczyć do żadnej z klaswyróżnionych na podstawie stosunku do środków produkcji.Klasycznym przykładem jest inteligencja, októrej mówi się jako o warstwie; tak samo mówi się o chłopstwie w krajach, w których podzieleni naklasy chłopi wyodrębniają się jako zbiorowość o własnej kulturze i poczuciu tożsamości (Wiatr 1976: 255)." Warstwa w ujęciu stratyfikacyjnym jako kategoria empiryczna jest wyróżniana na podstawiekryteriów mierzalnych.Kryteriami tymi jest wysokość dochodów mierzona ilością zarabianych pieniędzy,wykształcenie mierzone liczbą lat nauki i prestiż zawodu.Są to mierniki uniwersalne.Uniwersalnymmiernikiem jest pieniądz bez względu na rodzaj waluty.Także liczba lat nauki mierzy to samo bezwzględu na różnice w systemach edukacji.Wobec istnienia międzynarodowej skali prestiżu zawodówrównież i ta miara jest powszechna.Ponadto, jak wykazały liczne badania, związki między tymi trzemaskładowymi określającymi łączną pozycję stratyfikacyjną przedstawiają się podobnie w różnych krajach.Pozwala to traktować je jako uniwersalne, które wynikają z logiki procesu modernizacji i w małymstopniu zależą od systemu ekonomiczno-politycznego" (Slomczyński, Janicka, Mach, Zaborowski 1996:49).Tak wyróżniane warstwy tworzą skalę porządkową.Skala porządkowa określa względne pozycje przedmiotów lub osób z punktu widzenia pewnych własności, nie określającdystansu między tymi pozycjami".Pozwala uporządkować obiekty od najmniejszych do największych, chociaż niepozwala stwierdzić, o ile jeden od drugiego jest większy lub mniejszy.Można ją porównać do elastycznej taśmy mierniczejnierównomiernie rozciąganej (Jahoda, Deutsch, Cook 1955, za: Nowak 1965: 276)." Warstwa w ujęciu stratyfikacyjnym jako ogólna kategoria teoretyczna jest jednym z poziomówstratyfikacji rozumianej jako układ grup tworzących hierarchię ze względu na zakres władzy, prestiżu ibogactwa ich członków.Takiego rodzaju hierarchiczne układy występują w społeczeństwach różnego typu,nie tylko nowoczesnych społeczeństwach przemysłowych.Członkowie tak rozumianych warstw mają pewną świadomość wspólnych interesów, a także poczuciegrupowej tożsamości i podobny styl życia, który mniej lub bardziej odróżnia ich od członków innychwarstw społecznych (Haralambos, Holborn 1990: 25) [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Odnośniki