[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Natomiast  pod jakimś względem i ,w porównaniu z czymś wola jest niekiedywyższą od myśli; mianowicie wtedy, gdy przedmiot woli znajduje się w wyższejrzeczy niż przedmiot myśli; ot tak, jak bym powiedział: Słuch pod jakimś względemjest pocześniejszy od wzroku, gdyż rzecz wydająca dz
więki jest pocześniejsza niżrzecz, która ma barwę, chociaż barwa jest poczesniejsza i mniej złożona niż dz
więk.Jak bowiem wyżej powiedziano3, czynność myśli polega na tym, że pojęcie rzeczypoznanej znajduje się w poznawcy, natomiast czynność woli uskutecznia się przez to,że wola prze ku samej rzeczy, takiej, jaką jest sama w sobie.I dlatego Filozof pisze: Dobro i zło - a są to przedmioty woli - znajdują się w rzeczach, zaś prawda i fałsz - asą to przedmioty myśli - znajdują się w myśli 4.Kiedy więc rzecz, w której jest dobro, jest pocześniejsza od samej duszy,kryjącej w sobie pojęcie tejże rzeczy, to w porównaniu z takową rzeczą wola jestwyższa niż myśl.Natomiast kiedy rzecz, w której jest dobro, jest niższą od duszy,wtedy w porównaniu z taką rzeczą znowuż myśl jest wyższą niż wola.Stąd też lepsząjest miłość Boga niż poznanie Go; przeciwnie.lepsze jest poznanie rzeczy cielesnych,aniżeli ich miłowanie5.Zasadniczo, bezwzględnie jednak myśl jest pocześniejszą niżwola.Na 1.W pojęciu przyczyny tkwi jakoweś porównanie jednego z drugim; awiadomo, w porównaniu z czymś pojęcie dobra jest pocześniejsze6; natomiast prawdziwe mówi o czymś bardziej bezwzględnym czy oderwanym i obejmuje takżepojęcie dobra.Stąd to również i dobre zalicza się do tego, co prawdziwe.Na odwrót,takoż i samo  prawdziwe jest jakowymś dobrem, jako że myśl jest jakąś rzeczą, a jejcelem jest  prawdziwe 7.A pośród innych celów ten cel jest wybitniejszy, tak jak imyśl wybija się nad inne władze.Na 2.Co jest pierwej według porządku powstawania i czasu - jest mniejdoskonałe, bo w jednej i tej samej rzeczy możność poprzedza co do czasurzeczywistość, a niedoskonałość poprzedza doskonałość.Natomiast co jest pierwejbezwzględnie, czyli zasadniczo i według porządku natury - jest doskonalsze; w tymznaczeniu rzeczywistość poprzedza możność8.I w ten to sposób myś1 mapierwszeństwo nad wolą, tak jak poruszający nad poruszanym i czynny nad biernym,albowiem dobro poznane przez myśl porusza wolę.Na 3.Argumentacja zarzutu ma na uwadze wolę braną w porównaniu z tym, cojest ponad duszą.Bowiem nadprzyrodzoną cnota miłości miłujemy Boga.93Art ykuł 4CZY WOLA PORUSZA MYZ
L ?Zdaje się, że wola nie porusza myśli, bo.1.Poruszyciel jest pocześniejszy od poruszanego i ma nad nim pierwszeństwo,gdyż poruszyciel jest czynny, a  czynny jest pocześniejszy od biernego - jak pisząAugustyn1 i Filozof 2.Lecz - jak wyżej powiedziano3 - myśl ma pierwszeństwo nadwolą i jest od niej pocześniejszą.A więc wola nie porusza myśli.2.Poruszyciel nie jest poruszany przez poruszanego, chyba przez przypadłość.Lecz myśl porusza wolę, gdyż rzecz pożądalna poznana przez myśl, jestporuszycielem nieporuszanym, zaś pożądanie jest poruszycielem poruszanym.A więcmyśl nie jest poruszaną przez wolę.3.Tego tylko możemy chcieć, co myśl pomyślała i poznała.Zatem jeżeli wolachce myślenia i dlatego porusza myśl do myślenia, to wtedy i owo chcenie musi byćpoprzedzone przez inne myślenie, a to myślenie znowuż musi być poprzedzone przeznowe chcenie - i tak w nieskończoność, co jest niemożliwe A więc wola nie poruszamyśli.Wbrew temu jest następująca wypowiedz
Damascena:  W naszej mocy jest nauczyćsię jakiegoś dowolnego rzemiosła czy sztuki lub nie 4.Otóż dzięki woli jest coś wnaszej mocy; zaś nauczenie się rzemiosła czy sztuki - to rzecz myśli.A więc wolaporusza myśl.Odpowiedz
: W dwojaki sposób można coś poruszać: pierwsze, na sposób celu; wsensie powiedzenia: cel porusza przyczynę sprawczą.I w ten sposób myś1 poruszawolę, gdyż dobro poznane przez myśl jest przedmiotem woli i porusza ją jako cel;drugie, na sposób siły działającej (per modum agentis), tak jak powodujący zmianęporusza rzecz ulegającą zmianie, a siła napędowa porusza rzecz napędzaną.I w tensposób wola porusza myśl i wszystkie władze duszy.tak uczy Anzelm w dziele Opodobieństwach5./95/ A oto uzasadnienie:Z wszystkimi uporządkowanymi czynnymi władzami tak jest, że ta władza,która dotyczy powszechnego celu, porusza władze, które dotyczą celówposzczególnych.Widzimy to zarówno w przyrodzie, jak i w dziedzinie społeczno-politycznej.Bowiem niebo, które przyczynia się do powszechnego zachowania wistnieniu istot podległych prawu powstawania i rozkładu, porusza wszystkie od siebieniższe ciała, z których znów każde przyczynia się do zachowania swojego gatunku lubswojej jednostki./96/ Podobnie i król, dbający o dobro wspólne całego królestwa,przez swój rozkaz porusza poszczególnych zwierzchników prowincjonalnych.którzypełnią władzę nad poszczególnymi prowincjami.Otóż przedmiotem woli jest dobro i cel ujęte ogólnie; zaś każda, władzapsychiczna odnosi się do jakiegoś odpowiedniego sobie i właściwego jej tylko dobra;np.wzrok do postrzegania barwy, myśl do poznawania tego, co prawdziwe.I dlategowola na sposób działacza porusza wszystkie władze duszy do swoich czynności, z94wyjątkiem władz naturalnych wegetatywnej części duszy, które nie podlegająpostanowieniom naszej woli.Na 1.Myśl można ujmować dwojako: pierwsze, o ile poznaje byt i  prawdziwew ogólności; drugie, o ile jest jakąś rzeczą i władzą poszczególną mającą określonączynność.Również i wolę można ujmować dwojako: pierwsze, według'powszechności jej przedmiotu, o ile mianowicie pożąda dobra powszechnego; drugie,o ile jest jakąś określoną władzą duszy, mającą określoną czynność.Jeżeli więc porównujemy myśl z wolą według charakteru powszechności ichprzedmiotów, to  jak wyżej ustalono6  myśl jest zasadniczo czy bezwzględniewyższą i pocześniejszą od woli.Jeżeli zaś ujmujemy myśl według powszechności jej przedmiotu, a wolęujmujemy jako jakowąś określoną władzę, to również myśl jest wyższą od woli i manad nią pierwszeństwo, gdyż w pojęciu bytu i prawdziwego, które myśl poznaje,mieści się samaż wola, jej czynność i jej przedmiot.Zatem myśl poznaje wolę, jejczynność i przedmiot, tak jak poznaje inne poszczególne swoje przedmioty, np.kamień, drewno, które mieszczą się w ogólnym pojęciu bytu i prawdziwego.Jeżeli natomiast ujmujemy wolę według powszechnej treści jej przedmiotu  ajest nim dobro, zaś myśl jako jakowąś rzecz i władzę poszczególną, to Wtedy owawspólna czy powszechna treść dobra mieści w sobie  jakby coś poszczególnego:samą myśl, jej myślenie i jej przedmiot, którym jest  prawdziwe , z których każde jestjakowymś dobrem osobnym czy poszczególnym.I w takim ujęciu wola jest wyższą odmyśli i może ją poruszać [ Pobierz całość w formacie PDF ]