[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.A ponieważ ze średniowiecznych pergaminów wyłania się absolutnie60niezwykły obraz Heloizy, została ona nawet nazwana  pierwszą nowoczesnąkobietą w dziejach".Pomijając wszakże to wszystko, trzeba podkreślić, iż towłaśnie listy tych dwojga ludzi, pełne wynurzeń poświęconych uczuciom inamiętnościom, stanowią sedno ich smutnej i tak brutalnie udaremnionejmiłości, podczas gdy pozostałe udokumentowane fakty wydają się jedyniewątłym rusztowaniem całej opowieści.Ze szczególnym zainteresowaniemspotkały się przy tym fragmenty listów, w których Heloiza wyraża płomiennysprzeciw wobec instytucji małżeństwa, propagując wolną miłość - woli byćkochanką niż żoną.Ponieważ średniowiecze ze swoimi surowymi zasadami dodzisiaj uchodzi za nadzwyczaj czyste i niewinne, takie wynurzenia, które nadodatek wyszły spod pióra przeoryszy, musiały zaintrygować.Poza tym dziękinim Heloiza byłaby pierwszą kobietą w dziejach, która tak otwarcie przedkładawolny związek miłosny nad małżeństwo.Twierdzi ona nadto, że do klasztoruwstąpiła nie z przekonań religijnych, lecz na polecenie swojego męża Abelarda a to byłoby jak na tamte czasy co najmniej skandaliczne.Za muramiklasztoru nie potrafi jednak uwolnić się od swojej miłości i wspomnień orozkosznych chwilach:  Powinnam wzdychać - pisze  nad popełnionymigrzechami, a mogę wzdychać tylko dlatego, że należą już do przeszłości".Wyznania te powodują, że listowna korespondencja przeradza się w dyskusję,w której Abelard usiłuje przemówić jej do rozumu, jakby bał się o zbawienieduszy ukochanej.Listy te zainspirowały wielu pisarzy do literackich opracowań istniejącegomateriału: począwszy od autora sławnej Powieści o Róży z końca XIII wiekupoprzez Francois Villona i Jeana Jacques'a Rousseau aż do Bertol-ta Brechta iLuise Rinser.Kiedy zaś w minionych dziesięcioleciach nastąpił wzrostzainteresowania średniowieczem i losy bohaterów tej epoki stały sięulubionym tematem literackim, niezwykle chętnie czytano opowieści o życiuHeloizy i Abelarda, wczuwając się w ich tragedię.Bo czyż nie stanowią oninajbardziej przekonującego przykładu na to, jak okrucieństwo średniowiecza zjego nadmiernie surowymi nakazami moralnymi i potwornymi karamizniszczyło czystą miłość?Jednakże historycy ciągle spierają się o autentyczność owych ośmiu li-stów i Historii moich niedoli Abelarda - ta ostatnia napisana zresztą ze znacz-nie słabszą namiętnością, niż okazuje ją Heloiza w listach.Ich prawdziwośćbyłaby bowiem istotna dla współczesnej oceny średniowiecza zarówno podwzględem ważności tej epoki dla historii emancypowania się kobiet, jak i dla61dziejówhumanistyki średniowiecznej.Abelard staje się świadkiem koronnym,kiedy mediewiści chcą pokazać, w jaki sposób współczesne idee torowały sobiedrogę w powszechnie potępianym średniowieczu.Wyjątkowość listów czyni jewszakże wątpliwymi: czy stanowią one cenną osobliwość, będąc uzupełnie-niem obrazu tamtej epoki, czy też właśnie z tego powodu są niewiarygodne?Kwestia ich autentyczności pojawia się też dlatego, że nie zachowały się ory-ginały, tylko kopie.Znajdują się one w różnych rękopisach sporządzonych, codo jednego, przynajmniej sto pięćdziesiąt lat póz
niej.Oryginały zaginęły - albonigdy nie istniały.Z kolei inni historycy uważają fałszerstwo tak obszernej i zawierającejtyle szczegółów korespondencji za wykluczone, podejrzewają natomiast, że wjakimś bliżej nieokreślonym momencie po śmierci Abelarda ktoś majstrowałprzy zaginionych póz
niej tekstach z
ródłowych.To by wyjaśniało nieścisłości,których niepodobna sobie wytłumaczyć, zakładając, że owe teksty pisał ichprawdziwy autor.Do tej pory udało się już co nieco wyjaśnić.Nawet jeśli listy są auten-tyczne, to jednak nie stanowią prawdziwej korespondencji, skomplikowaneanalizy wykazały bowiem, iż wszystkie należy bez wątpienia przypisać jedne-mu autorowi.Ponadto z całą pewnością nie pochodzą % początku XII wieku.Czy zatem rzeczywiście mamy do czynienia z kopiami oryginalnych listów,które zaginęły? Wielu badaczy wyklucza tu jednak autorsrwo Abelarda, a togłównie z dwóch powodów: po pierwsze  w listach niejednokrotnie jestmowa o sprawach wykraczających poza domniemany czas korespondencji; podrugie  zawierają szereg błędów dotyczących biografii Abelarda, których onsam zapewne by nie popełnił.Dlatego też belgijski historyk Hubert Silvestrezaklasyfikował wszystkie listy jako sporządzony dużo póz
niej falsyfikat.Przed-stawił również spójne wyjaśnienie, jak doszło do takiego fałszerstwa.Mogło tomieć związek z trwającą wówczas kampanią przeciw celibatowi kleryków.Wśredniowieczu raz po raz wybuchały spory o tę kwestię i obowiązującykapłanów nakaz zachowania czystości.Wprawdzie w Kościele rzymskim niedoszło do poluzowania odnośnych przepisów (w przeciwieństwie do Kościołaprawosławnego i protestanckiego), ale również w średniowieczu co jakiś czaspojawiały się odmienne opinie i związane z tym rozmaite teksty.Kampaniatego rodzaju miała wprawdzie nadal domagać się bezżeństwa księży, ale ze-zwolić im na odbywanie stosunków seksualnych.Do tego kontekstu pasujeorędzie Heloizy optującej za wolną miłością, a przeciw małżeństwu, któ-62re jej i Abelardowi przyniosło tylko nieszczęście.Wprawdzie dalsze poszlakinie dowodzą tej tezy, ale czynią ją nader prawdopodobną.y
ródła tekstównależałoby zatem szukać w kręgu autora sławnej Powieści o Róży albo wręcz uniego samego.Mowa tu o Jeanie de Meun.Fakt, że takie wyjaśnienie genezy słynnych listów nadal wywołuje sprze-ciwy i wielu badaczy podtrzymuje tezę o ich prawdziwości, wynika zapewnew dużej mierze z fascynacji ową korespondencją i samą historią miłosną.He-loiza i Abelard są jako para kochanków na tyle popularni wśród historyków iosób interesujących się średniowieczem, że ci ostatni z trudem przystają nadokonywanie zmian w utrwalonym już micie [ Pobierz całość w formacie PDF ]