Prostaczek Voltaire

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Och, jeżeli tam trzeba bajek, niechaj te bajki będą bodajsymbolem prawdy! Lubię bajki filozofów, śmieję się z bajek dzieci, ale brzydzę się bajkamiszalbierzy.Jednego dnia wpadła mu w ręce historia cesarza Justyniana.Wyczytał tam, że nieukikonstantynopolitańskie wydały, w lichej greczyznie, edykt przeciw największemu wodzowiepoki, dlatego że bohater ten wyrzekł, w ogniu rozmowy, te słowa: Prawda błyszczy własnymświatłem; nie oświeca się umysłów płonącym stosem.Nieucy utrzymywali, że to jest twierdzenie kacerskie, cuchnące herezją; natomiast poglądkatolicki, powszechny i grecki jest wręcz przeciwny; Oświeca się umysły jedynie płonącym11Hiszpański romans rycerski z XV w.Pełny tytuł: Amadis de Gauta (Amadys z Galii).27stosem; prawda zaś niezdolna jest błyszczeć własnym światłem.Te golone pałki potępiły w tensposób wiele słów wodza i wydały nań edykt. Jak to zakrzyknął Prostaczek tego rodzaju ludzie wydają edykty?! To nie edykty odparł Gordon to kontredykty, z których wszyscy natrząsali się wKonstantynopolu, a cesarz pierwszy: był to roztropny monarcha i umiał trzymać nieuków zogoloną pałą tak, że czynili jeno samo dobre.Wiedział, że ci jegomoście, jak i inneduszpastuchy, wyczerpywali swymi kontredyktami cierpliwość jego poprzedników wpoważniejszej o wiele materii. Bardzo roztropnie rzekł Prostaczek trzeba popierać pastoforów, a zarazem trzymać ichna wodzy.Prostaczek skreślił jeszcze wiele innych uwag, które przeraziły starego Gordona. Jak to pomyślał ja strawiłem pięćdziesiąt lat na nauce i oto ledwie zdołam nadążyćwrodzonemu rozsądkowi na wpół dzikiego chłopczyny?! Lękam się, że ja, z wielkim mozołem,umacniałem się w przesądach; on zaś słucha jedynie natury.Poczciwiec miał pod ręką parę utworów krytycznych, owych ulotnych broszurek, w którychludzie niezdolni niczego stworzyć zohydzają dzieła innych; gdzie tacy panowie Vis� lżąRacine ów, a panowie Favdit F�nelonów.Prostaczek przejrzał kilka takich broszur. To coś powiadał jak owe muchy składające jajka na zadzie najpiękniejszych rumaków:co nie przeszkadza rumakom cwałować.Nasi dwaj filozofowie ledwie raczyli rzucić okiem na te odchody literatury.Przestudiowali wspólnie zasady astronomii; Prostaczek sprowadził mapy i globusy: to wielkiewidowisko przejmowało ich zachwytem. Jak ciężko jest powiadał poznawać niebo dopiero wówczas, kiedy mi wydarto prawooglądania go! Jowisz i Saturn toczą się w niezmierzonych przestrzeniach; miliony słońcoświecają miliardy światów; a w tym zakątku ziemi, kędy mnie rzucono, pozbawiają mnie,widzącą i czującą istotę, wszystkich owych światów, które wzrok mój mógłby ogarnąć, oraz tego,w którym Bóg mi się dał zrodzić! Zwiatło stworzone dla całego wszechświata stracone jest dlamnie! Nie skrywano mi go tam, na północy, gdzie spędziłem dziecięctwo i młodość.Bez ciebie,drogi Gordonie, byłbym tu pogrążony w nicości.28XIICO PROSTACZEK SDZI O UTWORACH TEATRALNYCHMłody Prostaczek podobny był krzepkiemu drzewu, które zrodzone w niewdzięcznymgruncie, a przeniesione w żyzną glebę, bujnie puszcza korzenie i gałęzie.Osobliwe jest, że glebątą stało się więzienie.Między książkami, które zapełniły wywczasy więzniów, znalazły się poezje, przekładygreckich tragedii, parę francuskich sztuk teatralnych.Wiersze, które mówiły o miłości, wniosły wduszę Prostaczka wraz rozkosz i cierpienie: wszystkie mówiły mu o drogiej Saint-Yves.Bajka odwóch gołąbkach12 ścisnęła mu serce: jakże daleki był od powrotu do swego gołębnika!Molier zachwycił go: dał mu poznać obyczaje Paryża i rodzaju ludzkiego. Która z komedii jego wydaje ci się najcelniejszą? Zwiętoszek, bez wahania. Godzę się z tobą rzekł Gordon. Zwiętoszek wtrącił mnie do tej kazni i ty nieszczęścieswoje zawdzięczasz świętoszkom. Jak ci się wydają tragedie greckie? Dobre dla Greków rzekł Prostaczek.Ale kiedy przeczytał nowożytną Ifigenię, dalej Fedrę, Andromakę, Atalię13, wpadł w zachwyt,wzdychał, wylewał łzy; niebawem umiał je na pamięć, mimo że nie starał się o to. Przeczytaj Rodogunę14 rzekł Gordon powiadają, że to arcydzieło; inne sztuki, które dałyci tyle przyjemności, niczym są w porównaniu.Ledwie chłopiec przeczytał pierwszą stronicę, rzekł: To nie tego samego autora. Po czym poznajesz? Nie wiem; ale te wiersze nie idą mi do ucha ani do serca. Och, wiersze, to mniejsza rzekł Gordon.Prostaczek odparł: Po cóż zatem pisać wierszem?Przeczytawszy z uwagą sztukę, jedynie z myślą znalezienia w niej przyjemności, patrzał naprzyjaciela suchymi i zdumionymi oczyma i nie wiedział, co powiedzieć; wreszcie naglony, abyzdał sprawę ze swych wrażeń, rzekł: Nie rozumiałem zupełnie początku; środek oburzył mnie; ostatnia scena wzruszyła mniemocno, mimo iż mało prawdopodobna; żadna z osób nie wzbudziła we mnie sympatii i niezapamiętałem ani dwudziestu wierszy; a zazwyczaj pamiętam wszystkie, które mi się podobają. A jednak sztuka ta uchodzi za najlepszą w naszym teatrze. Jeżeli tak odparł spotkał ją los wielu ludzi, którzy niewarci są swoich stanowisk [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Odnośniki