[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Oparcie dla swych planów mógł znaleźć Zygmunt III wzorem habsburskim w Kościele katolickim, a także w części katolickiej magnaterii.Zespół doradców króla składał się więc z margrabiego pińczowskiego, Zygmunta Myszkowskiego, podkomorzego Andrzeja Boboli, wojewody mazowieckiego Feliksa Kryskiego, z biskupów Jerzego Radziwiłła, Hieronima Rozdrażewskiego i kilku innych.Popierali króla również jezuici.Najważniejszy z nich, kaznodzieja nadworny Piotr Skarga, w swych głośnych kazaniach nie tylko potępiał zakradającą się anarchię i niesprawiedliwe stosunki społeczne w Polsce ale agitował za poszerzeniem władzy króla, co pozwoliłoby na wytępienie herezji w Rzeczypospolitej.W sumie grupa otaczająca króla była nieliczna, ale wpływowa.Mimo wszelkich zastrzeżeń i gardłowań szlacheckich autorytet monarchy w Rzeczypospolitej pozostawał nadal, jak wykazał to Władysław Czapliński, wysoki.Stanowisko króla stale ważyło wiele na sejmie, stąd znaczenie podejmowanych przez niego inicjatyw, nawet jeżeli zwolennicy polityki królewskiej - regaliści - nie zdobywali w sejmie większości.W początkach XVII w.doszło do próby sił między obozem królewskim a popularystami, wspartymi przez innowierców.Zapowiedzią tej konfrontacji stał się sejm 1605 r.Dwór, obok aktualnych problemów polityki zagranicznej, przede wszystkim stosunku do pretendenta do korony carskiej Dymitra, postawił kwestię uzdrowienia sejmu przez akceptację zasady większości.Opozycja ograniczała się do atakowania polityki dworu, przy czym kanclerz Zamoyski wystąpił z wielką filipiką przeciwko królowi, a w obronie prerogatyw szlacheckich.Sejm, nie pierwszy zresztą, rozszedł się bez uchwalenia konstytucji i podatków potrzebnych na toczoną wtedy wojnę ze Szwecją.Mowa kanclerza, w której wzywał wyłącznie do obrony demokracji szlacheckiej, stała się jego fatalnym testamentem.W tymże roku bowiem Zamoyski umarł, a popularyści dostali się pod wpływy pozbawionych szerszych horyzontów politycznych demagogów i zelantów złotej wolności.lRokosz sandomierskilTymczasem dwór królewski zamierzał wykorzystać zarówno sukcesy militarne i polityczne (bitwa pod Kircholmem, objęcie przez Dymitra tronu carskiego), jak i dezorientację wśród popularystów po stracie przywódcy.Na marzec 1606 r.zwołany został nowy sejm, przed którym postawiony został program istotnych reform.Nie tylko powtórzył on postulat ograniczenia zasady jednomyślności na sejmach, ale i obejmował zwiększenie liczby stałego wojska przy zapewnieniu nowych stałych dochodów skarbu państwowego.Rozchodziły się przy tym pogłoski, że Zygmunt III zamierza koronować swego syna Władysława na króla polskiego.Przeciwko planom dworu wystąpił nowy przywódca popularystów - Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda krakowski.Z jego inicjatywy szlachta krakowska nie tylko potępiła wszelką myśl o zwoływaniu sejmu bez powszechnej zgody (jako zamach na zasadę równości szlacheckiej), ale zarazem wezwała szlachtę całego kraju na zjazd pod Warszawą do Stężycy, by czuwać nad przebiegiem sejmu.Nad Rzecząpospolitą stanęła groźba rokoszu, ale dwór nie ustępował mimo nacisków coraz tłumniej zjeżdżającej się pod Stężycę szlachty.Główna walka na sejmie rozegrała się jednak nie wokół proponowanych reform, lecz w związku z postulowaną przez dysydentów konstytucją przeciwko sprawcom tumultów religijnych.Za zachętą Skargi Zygmunt sprzeciwił się jej uchwaleniu, co opozycja uznała za przygotowywanie zamachu na wszelkie wolności szlacheckie.Sejm znów rozszedł się bez uchwały, popularyści zaś, niezadowoleni z wyniku obrad, zwołali nowy zjazd do Lublina.Tani w czasie chaotycznych obrad, na których przeważało wrogie wobec Zygmunta III nastawienie, zapadła decyzja zwołania całej szlachty na początek sierpnia pod Sandomierz.Tym razem zjechały się obliczane na kilkadziesiąt tysięcy rzesze szlacheckie, które zawiązały się w antykrólewską konfederację - rokosz, z arcykatolikiem Zebrzydowskim i kalwinem Januszem Radziwiłłem, wówczas podczaszym litewskim, na czele [ Pobierz całość w formacie PDF ]