[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.swobodne skojarzenia, odgrywanie ról), jak również techniki behawioralne, oddziałującena nieprzystosowawcze reakcje człowieka.Techniki te wykorzystywane są w ramachindywidualnej pracy z pacjentem, w terapii grupowej, a jeśli jest to konieczne  to także wterapii małżeńskiej i rodzinnej.3.2.2.Terapia poznawcza Becka9Beck, amerykański psychiatra, jest twórcą poznawczej koncepcji powstawania i terapiidepresji oraz nerwicowych zaburzeń lękowych.Jego podstawowymi pracami z tego zakresusą: Depression: clinical, experimental and theoretical aspects (1967), Awciety disordersandphobias (1985).W swoim teoretycznym modelu depresji i zaburzeń lękowych autor doszukuje sięprzyczyn zaburzeń w interakcji czynników genetycznych, środowiskowych ipsychologicznych.Czynnikiem genetycznym jest na przykład specyficzny przebieg procesówneurochemicznych (prawdopodobnie wyzwalający napady paniki), które stymulują m.in.nadaktywność emocjonalną i poznawczą.Czynnikami środowiskowymi są najczęściejoddziaływania wychowawcze, określające nastawienia człowieka wobec własnej osoby,innych ludzi i zdarzeń życiowych.Na przykład matka przejawiająca chroniczny lęk odziecko, wywołuje u niego poczucie nieadekwatności, słabości.Przekonanie to może z kolei w pewnych szczególnych sytuacjach  powodować tendencję do przesadnegospostrzegania sygnałów zagrożenia, niebezpieczeństwa, straty czy absolutnej niezdolnościporadzenia sobie z konkretnym problemem.Tego typu poznawcza interpretacja ma charakterdezadaptacyjny  nie służy bowiem podjęciu wysiłku w celu pokonania pojawiających siętrudności.Wyzwalana jest zaś przez czynniki stresogenne, tj.realną utratę pewnego obiektu,zagrożenia natury fizycznej (choroba somatyczna, oddziaływanie substancji toksycznych,chroniczne doznawanie braku akceptacji przez innych ludzi, doraz
ne sytuacje trudne  np.dyscyplina wojskowa).Tym samym Beck przyznaje procesom poznawczym inny status wetiologii zaburzeń niż Ellis.Uważa on, iż same w sobie nie stanowią przyczyny tych zaburzeń(jak stwierdza autor  byłby to pogląd równie nielogiczny jak ten, iż halucynacje sąprzyczyną schizofrenii  por.Beck i in.1985).Właściwości procesów poznawczych decydująnatomiast o tym, czy naturalne, wbudowane genetycznie w psychiczny aparat regulacjikażdego organizmu żywego, mechanizmy adaptacyjne spełnią przypisaną im biologiczniefunkcję, czy też staną się ich wynaturzeniem, obracając się przeciwko człowiekowi (Beck i in.1985, Beck 1987).Innymi słowy, o zaburzeniu można mówić wówczas, gdy specyficznie dokonywanaprzez jednostkę konceptualizacja zdarzeń sprawia, iż normalne reakcje adaptacyjne,wyrażające smutek, podniecenie, lęk i gniew stają się dysfunkcjonalnie.Istotą tych emocji izachowań z nich wynikających jest ochrona organizmu przed działaniem czynników dla niegoszkodliwych lub pobudzenie do zaspokojenia pewnych potrzeb.I tak, smutek pojawia się wodpowiedzi na spostrzeganą utratę pewnego obiektu, w przeświadczeniu, iż zostało siępokonanym, a także zdeprywowanym.Często utrata łączy się z rozpadem iluzji,rozczarowaniem, niespełnionymi oczekiwaniami.Komponentem motywacyjnym ibehawioralnym smutku jest wycofanie się z działań ukierunkowanych na cel.Natomiast stanpodwyższonego nastroju, elacji10 jest wyzwalany wówczas, gdy człowiek spostrzegamożliwość osiągnięcia pewnego celu.W ślad za tym przekonaniem i emocją podążają9Por.szersze omówienie w rozdziale IX.10Elacja jest stanem uniesienia, podniecenia, poczucia dumy.34działania zmierzające do zdobycia ważnego dla jednostki celu.Lęk i gniew wywoływane sąprzez spostrzegane zagrożenia.Przeżywanie lęku łączy się pierwotnie  jako mechanizmarchaiczny, kształtowany w toku filogenetycznego rozwoju człowieka  z wycofaniem się zestrachu przed zranieniem lub zabiciem.Gniew zaś skłania jednostkę do pokonania strachuprzed zaatakowaniem obiektu wzbudzającego strach.Scharakteryzowane emocje dominują zprzesadnym natężeniem, nieadekwatnie do sytuacji, w zaburzeniach depresyjnych (smutek) ilękowych (podniecenie, lęk, gniew).Dla każdego z tych zaburzeń można wyodrębnić odmienne hyperaktywne schematypoznawcze (tj.sposoby interpretowania rzeczywistości) wyzwalające te emocje.Schematy teobejmują ocenę sytuacji zewnętrznej, stosunek do własnej osoby oraz do przyszłości.Wdepresji mają one charakter ujemny i składają się na tzw.triadę depresyjną: 11 pacjent spostrzega siebie w kategoriach wyłącznie negatywnych  jakoefektywnego, nieradzącego sobie w życiu, koncentruje się na różnych defektach naturyfizycznej, umysłowej, moralnej; odrzuca siebie, czuje się bezwartościowy i niekochany; u chorego dominuje tendencja do interpretowania zdarzeń życiowych w sposóbnegatywny; świat spostrzegany jest jako pełen trudności, najeżony przeszkodami w osiąganiucelów życiowych, przesadnie wymagający, nie dostarczający przyjemności; w kategoriach negatywnych spostrzegana jest przez pacjenta także przyszłość;przewiduje on, iż bieżące problemy nigdy się nie skończą, zawsze będzie sfrustrowany,zraniony, jego potrzeby nigdy nie zostaną zaspokojone.Z opisanego sposobu interpretacji własnej osoby i świata zewnętrznego wywodzą sięnastępujące motywacyjno-behawioralne symptomy depresji: wzrost zależności, który jest.konsekwencją spostrzegania siebie jako osoby nie namiejscu, nieodpowiedniej, niekochanej; pacjent poszukuje zatem pomocy od tych, którychocenia jako bardziej kompetentnych niż on sam; niemożność podejmowania decyzji, wywodząca się z przekonania pacjenta, iż niejest on do tego zdolny; paraliż woli będący wynikiem pesymizmu i poczucia beznadziejności, pragnienia samobójcze  ponieważ pacjent nie ceni siebie, wierzy, że dlawszystkich będzie lepiej, jak umrze.Fizyczne symptomy depresji  męczliwość, inercja  są pochodną negatywnychoczekiwań wobec przyszłości.Inne cechy charakteryzują myślenie osób przejawiających zaburzenia lękowe.Są to: 12 selektywna abstrakcja  pacjent wybiórczo koncentruje się tylko na określonychaspektach rzeczywistości w oderwaniu od innych (np.wyłącznie na niebezpieczeństwie); nadgeneralizacja {overgeneralization)  jednostkowe wydarzenia są podstawą dosformułowania wniosku o dużym zasięgu ogólności (np [ Pobierz całość w formacie PDF ]