[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.PODSTAWY FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI RYNKOWEJFunkcjonowanie gospodarki rynkowej zależne jest obok mechanizmów rynkowych także odpodstaw jej funkcjonowania.Są nimi podstawy pieniężno-finansowe, tworzące w istocie systempieniężno-finansowy gospodarki narodowej za jego pośrednictwem którego państwo możeprowadzić odpowiednią politykę pieniężną, politykę dochodową i politykę fiskalną.4.1.System pieniężno-finansowy gospodarki rynkowejSystem pieniężno-finansowy gospodarki narodowej obejmuje sobą cały system bankowy, rynekkapitałowy, rynek dewizowy oraz budżet państwa i budżety władz lokalnych.Podstawy jegofunkcjonowania wynikają z istoty pieniądza jako kategorii ekonomicznej i pełnionej przez niegofunkcji.4.1.1 System bankowyJednym z elementów systemu pieniężno-finansowego gospodarki rynkowej system bankowy.Jego najważniejszymi ogniwami systemu bankowego są: bank centralny, banki handlowe (zwaneteż depozytowo-kredytowymi), banki inwestycyjne i hipoteczne, kasy oszczędnościowe,towarzystwa kredytowe, banki specjalne oraz towarzystwa ubezpieczeniowe.Oprócz nich wobszar systemu bankowego wchodzą wąsko wyspecjalizowane instytucje bankowe i parabankowe (jak: domy maklerskie, domy dyskontowe i domy bankierskie).Podstawowym ogniwem i instytucją systemu bankowego jest bank centralny.Pełni trzyzasadnicze funkcje: po pierwsze - instytucji emitującej pieniądz gotówkowy, co oznacza, że jeston bankiem emisyjnym; po drugie - instytucji zapewniającej sprawne funkcjonowanie całegosystemu bankowego, czyli pełni rolę "banku banków" sprowadzającą się do bycia bankierem wstosunku do banków komercyjnych; po trzecie - banku państwa który sprawuje kontrolę nadpodażą pieniądza,a w razie potrzeby także finansuje deficyt budżetowy, czyli realizatora politykipieniężnej i kredytowej państwa.Banki centralne początkowo były instytucjami prywatnymi.W miarę wzrostu ich znaczeniajako instytucji finansującej działalność państwa w coraz większym zakresie zaczęły podlegaćkontroli państwowej.Obecnie będąc instytucją realizującą politykę pieniężną państw wpływa onna realizację celów ekonomicznych w sposób pośredni, to jest poprzez: regulację podażypieniądza, stopy procentowej lub kursu walutowego.Regulacje te stanowią jednocześnie celpośredni polityki pieniężnej.Najliczniejszą grupę banków w gospodarce rynkowej stanowią banki handlowe, które tworzą ikreują pieniądz bankowy (zwany wkładowym lub depozytowym) służący do rozliczeńbezgotówkowych.Banki handlowe umożliwiają zamianę gotówki na depozyty, depozyty na34EKONOMIA zarys podstawowych problemówgotówkę, przelewanie środków z jednych rachunków na inne, dyskontowanie weksli handlowychoraz kreowanie nowego pieniądza w ramach udzielonych kredytów.Ponadto świadczą one inneusługi, jak: powiernicze, przechowywanie kosztowności oraz usługi maklerskie.4.1.2.Rynek kapitałowyRynek kapitałowy (nazywany także rynkiem papierów wartościowych) jest rynkiem specjalnymna którym dokonuje się sprzedaży i zakupu papierów wartościowych.Są nimi dokumentypotwierdzające prawa majątkowe.Dzielą się one - jeśli odwołać się do najczęściej stosowanegokryterium charakteru dochodów na: przynoszące stały dochód i przynoszące zmienny dochód.Najważniejszym papierem przynoszącym stały dochód jest obligacja, która jest dokumentemzawierającym zobowiązanie do dłużne emitanta w stosunku do każdego kolejnego właścicielatego dokumentu.Wystawiona może być ona na okaziciela lub imienna.Może być onapaństwową - jeśli pożyczkobiorcami są instytucje państwowe lub municypalne oraz prywatną -gdy pożyczkobiorcami są spółki akcyjne.Obligacja może być zabezpieczoną (gwarancja całościlub części przez inny podmiot lub gwarancja państwa) lub niezabezpieczoną (gdy emitantem jestfirma lub instytucja znana).Jest ona przedmiotem obrotu giełdowego.Natomiast papierem wartościowym przynoszącym zmienny dochód są dokumentypotwierdzające udział w kapitale spółek prawa handlowego (spółek z o.o.i spółekkomandytowych) oraz dokumenty udziałowe spółek akcyjnych - zwane akcjami.Akcje są teżnajważniejszym papierem wartościowym przynoszącym zmienny dochód.Dzielą się one - zewzględu na uprawnienia - na: zwyczajne i uprzywilejowane.Mogą być wystawiane na okaziciela(najczęściej) lub imiennie.Uczestniczą one w obrocie giełdowym, przez co są one zbywalnymi.Są one dokumentem o określonej wartości nominalnej stwierdzającym udział akcjonariusza wmajątku spółki akcyjnej, z którego to tytułu ma on prawo do uczestnictwa w podziale zyskówspółki oraz ewentualnie (co zależy od rodzaju akcji) prawo do uczestnictwa w kierowaniu spółkąlub uczestnictwa w podziale jej majątku w przypadku likwidacji.Dochodem z akcji jestdywidenda, wypłacana z zysku przedsiębiorstwa, który to zależy od jego rentowności.4.1.3.Rynek dewizowyRynek dewizowy (nazywany także rynkiem walutowym) to zespół wszystkich instytucji i osóbkupujących i sprzedających dewizy (wymieniających waluty obce) - wraz z pośredniczącymi w ejtransakcji oraz zbiór reguł rządzących zawieraniem transakcji (kupna i sprzedaży) walutowych [ Pobierz całość w formacie PDF ]